Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Diyarbakır, ülkemizin en büyük 12. şehri olma özelliğini taşımaktadır.
17 ilçesi bulunmaktadır. Bu ilçeler sırasıyla, Bağlar, Çermik, Çüngüş, Eğil, Hani, Hazro, Kocaköy, Lice, Sur, Bismil, Çınar, Dicle, Ergani, Kayapınar, Kulp, Silvan, Yenişehir’dir.
1.274 kilometrekare yüzölçümüne ve 970 metre rakıma sahip olan Dicle ilçesinin büyük bir bölümü dağlıktır. Ergani, Eğil ve Hani ilçeleri ile komşudur. Elazığ ile sınırı bulunmaktadır. İlçenin alanlarının büyük bir bölümünün dağlık olması tarım ve sanayi alanında gelişimine engel olmuştur. Ancak bu coğrafi yapı, şehre gelen doğaseverlerin dikkatini çekmektedir. İlçe sınırları içerisinde yer alan Piran Dağları ve Kral Kızı Kayalıkları, kaya tırmanışı ve doğa yürüyüşlerine oldukça elverişlidir. Kral Kızı Barajı’nda Doğa Sporları ve Su Sporları Festivali düzenlenmektedir. Bu bölge, diving, su kayağı, jet-ski, yelken, hız teknesi ve kano gibi su sporlarına elverişlidir. Piran Dağları’na ise kayak merkezi yapılmaktadır.
Diyarbakır’ın merkez ilçelerinden birisi de Sur’dur. Şehrin en eski yerleşim merkezinde kurulmuş olan ilçe, tarihi yapılar bakımından en zengin bölgedir. Adını ise ilçeyi çevreleyen Diyarbakır surlarından almıştır. M.Ö 7500 yılından bu yana yerleşim merkezleri arasında yer almaktadır. Dünyanın en eski yerleşim yerleri bu bölgede görülmektedir.
Tarihte ilk yerleşimin gerçekleştiği bölgelerden biri de Kulp ilçesidir. Kuzey Mezopotamya’da su kaynaklarının bol olduğu bir bölge olmasından dolayı, tarih boyunca önemli yerleşim yerleri arasında yerini almıştır. Sümerler, Mitanniler, Urartular, Kimmerler, Medler ve İskender bölgede hüküm sürmüştür. 1927 yılına kadar Lice’ye bağlı kalmış, daha sonra ise ilçe statüsüne kavuşmuştur. Kulp ilçesi 1601 kilometrekare yüzölçümüne ve 1050 metre rakıma sahiptir. İlçe, çok sayıda tarihi ve turistik yapıya ev sahipliği yapmaktadır. Başlıca gezilecek yerleri ise Kefrum kalesi, Kanîkan mağaraları, İmam-ı Gazali türbesi, Kale-i Ulya, Cikse kalesi, Büyük Kaya ve ilçe sınırları içerisinde yer alan tarihi kiliselerdir.
Antik bir kent olan Eğil ilçesi, Asurlulardan kalma birçok tarihi yapıya ev sahipliği yapmaktadır. 494 kilometrekare yüzölçümüne ve 800 metre rakıma sahiptir. Ergani, Yenişehir, Sur ve Dicle ilçeleri ile komşudur. Antik bir kent olma özelliğinin yanı sıra doğa sporlarına elverişli alanlarıyla da dikkat çekmektedir. Bölge, dağ ve doğa yürüyüşü, kano, yamaç paraşütü, kaya tırmanışı ve mağara turizmine oldukça uygundur.
Zazaların eski yerleşim yeri olan Hani ilçesinin eski adı Zazaca’da çeşme anlamına gelen Henı’dır. Kuruluş tarihi oldukça eski olan ilçe ile ilgili ilk bilgiler M.Ö 8. yüzyıla dayanmaktadır. Bu ilçenin Urartular ile Asurlular arasında büyük çatışmalara tanıklık ettiği bilinmektedir. Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan bölge, tarihi yapılar açısından da oldukça zengindir. İlçenin başlıca turistik yerleri Hatuniye Medresesi, Hani Ulu Camii, Aynkeris Şifalı Suyu, Koki Çayı Mesiresi, Aynkebir Havuzu, Şeyh Ahmed Efendi Türbesi’dir. İlçenin toplam yüzölçümü 450 kilometrekare, rakımı ise 756 metredir. Dicle ve Lice ilçeleri ile komşudur. Hani ilçesinin coğrafi özellikleri ziyaretçilerine yamaç paraşütü, kanyoning ve doğa yürüyüşü aktivitelerini gerçekleştirme imkanı sunmaktadır.
Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar merkeze bağlı bir köy olan Çınar, 1937 yılında ilçe statüsüne kavuşmuştur. Bağlar, Sur ve Bismil ilçeleri ile komşu olan Çınar, tarihi yapıları ile dikkat çeken şehirler arasındadır. Şehrin başlıca tarihi yapıları, Süleyman Ağa Mağaraları, Şikeftan Mağaraları, Zerzevan Kalesi, Aktepe Minaresi ve Jüşnehamke Mağarası’dır. İlçede doğa sporlarına elverişli alanlar da bulunmaktadır. Karacadağ Vadisi ve Çeme Reş Kanyonu, hem kanyoning hem de doğa yürüyüşleri için tercih edilmektedir.
Diyarbakır’ın kuzeydoğusunda yer alan Lice ilçesi, 1083 kilometrekare yüzölçümüne ve 1125 metre yüzölçümüne sahiptir. Hani, Hazro, Kulp ve Kocaköy ilçeleri ile komşudur. Lice ziyaretinde gezilip görülmesi gereken yerler arasında Birkleyn Mağaraları ve Dakyanus Antik Kenti yer almaktadır. İlçe coğrafi yapısı nedeni ile doğa yürüyüşü, dağ bisikleti, kaya ve dağ tırmanışları, kampçılık, kanyoning ve doğa fotoğrafçılığı aktivitelerine elverişlidir.
Tarihi 400 yıl öncesine uzanan Bismil ilçesi, Basmil Kabilesi tarafından kurulmuştur. 1936 yılında ilçe statüsüne kavuşan Bismil, nüfus bakımından Ergani’den sonra en büyük ilçe olma özelliğine sahiptir. İlçe, 1745 km2 yüzölçümüne ve 535 metre rakıma sahiptir. Bismil ilçesinde gezilip görülmesi gereken yerler arasında Üçtepe Höyük, Kenantepe Höyük, Şahintepe Höyüğü ve Karatepe Höyüğü gibi tarihi ve kültürel açıdan büyük öneme sahip yerler bulunmaktadır. Silvan, Sur ve Çınar ilçeleri ile komşudur.
Eski ismi Aberna olan Çermik, günümüzdeki adını dünyaca meşhur kaplıcalarından almıştır. Tarihi yapılar bakımından oldukça zengin ilçelerden birisidir. 1032 kilometrekare yüzölçümüne ve 700 metre rakıma sahiptir. Komşu ilçeleri ise Ergani ve Çüngüş ilçeleridir. İlçenin başlıca tarihi yapıları, Haburman Köprüsü, Çeteci Abdullah Paşa Medresesi, Çermik Hamamı ve Bandeler Çeşmesi’dir. İlçe tarihi zenginliğinin yanı sıra doğa sporlarına elverişli alanlarıyla da dikkat çekmektedir. Bintaş Köyü’nde yer alan kayalıklar, kaya tırmanışı için tercih edilmektedir.
Diyarbakır’ın en büyük ilçesi olan Ergani, aynı zamanda en gelişmiş ve en önemli ilçesidir. Kuruluş tarihi net olarak belli olmasa da Ergani ilçesi 9000 yıllık bir geçmişe sahiptir. İlçe merkezine 8 km mesafede yer alan Hilar Şehri Harabeleri’nde yapılan kazı çalışmaları sonucunda Anadolu’nun en eski köy yerleşimine ulaşılmıştır. Osmanlı Dönemi’nde uzun yıllar il merkezi olan Ergani, 1924 yılında Diyarbakır’a bağlanmış ve ilçe olmuştur. İlçede Osmanlı Dönemi’ne ait çok sayıda tarihi yapı bulunmaktadır. Bu yapılardan biri olan Hükümet Konağı, restore edilmiş ve turizme kazandırılmıştır. İlçe, tarihi geziler açısından elverişli bir bölge olmasının yanı sıra, doğa sporlarına elverişli alanlarıyla da dikkat çekmektedir. Hilar Şehri, doğa yürüyüşleri ve kampçılık için şehrin uygun bölgeleri arasında yer almaktadır. Şehrin kayalık yapısı, aynı zamanda kaya tırmanışı için de elverişlidir. Makam Dağı ise yamaç paraşütü aktivitesine uygun bölgeler arasındadır.
Diyarbakır’ın kuzeydoğusunda yer alan Hazro, küçük bir dağ ilçesi olma özelliğine sahiptir. 419 kilometrekare yüzölçümüne ve 1050 metre rakıma sahiptir. Kocaköy, Silvan, Sur ve Lice ilçeleri ile komşudur. Terçil, Ayındar ve Mihrani kalelerinin kalıntıları üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda ilçenin tarihinin oldukça eski olduğu anlaşılmıştır. Tarih boyunca sık sık el değiştiren bölge, çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu medeniyetlerin başlıcaları, Pers, Makedonya, Bizans, Roma ve Osmanlı’dır. Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarında küçük bir bucak konumunda olan Hazro, 1954 yılında Silvan’dan ayrılmış ve ilçe statüsüne kavuşmuştur. İlçe, yeşil vadileri ve uzun ırmakları ile dikkat çekmektedir. Hazro’nun coğrafi özellikleri kanyoning, kaya tırmanışı, dağ tırmanışı başta olmak üzere birçok aktiviteye olanak sunmaktadır.
Antik Ermeni Krallığı’na başkentlik yapmış olan Tigranakert’in batısında yer alan Silvan ilçesi, şehrin en eski yerleşim birimleri arasındadır. Toplam yüzölçümü 1373 kilometrekare, rakımı ise 840 metredir. Kulp, Bismil, Hazro ve Sur ilçeleri ile komşudur. Silvan ilçesi sınırları içerisinde yer alan Malabadi Köprüsü, hem ilçenin hem de şehrin önemli tarihi yapıları arasında yer almaktadır ve tarihi eser konumundadır. Bu özel yapının ilçe sınırları içerisinde yer alması, turistik değerini önemli derecede arttırmıştır. Malabadi Köprüsü’nün yanı sıra Anadolu’nun en eski mağara yerleşim merkezlerinden birisi olan Hasuni Mağaraları oldukça dikkat çekmekte ve doğa yürüyüşlerine elverişli ortam sunmaktadır. İlçe aynı zamanda çanak şekline sahip coğrafi yapısı nedeni ile yamaç paraşütüne elverişlidir. Malabadi Baraj Gölü’nde ise kano yapılmaktadır.
Kayapınar ilçesinin ilk yerleşim yeri Peyas Köyü’dür. Bu köy 1991 yılında beldeye dönüştürülmüştür. 438 kilometrekare yüzölçümüne ve 730 metre rakıma sahiptir. Ergani, Bağlar ve Yenişehir ilçeleri ile komşudur. Diyarbakır, Urfa ve Elazığ kesişim noktasında yer alan ilçe, hem yeşil alan bakımından oldukça zengindir hem de modern yapılaşmanın yoğun bir şekilde yaşandığı bir noktadadır. Bir diğer yandan ulaşım açısından büyük öneme sahip olan Diyarbakır Şehirlerarası Otobüs Terminali, ilçe sınırları içerisinde yer almaktadır.
Diyarbakır’ın en büyük ilçesi olma özelliğinin yanı sıra şehrin merkez ilçesi konumundadır. 438 kilometrekare yüzölçümüne ve 880 metre rakıma sahiptir. Burada yaşayan aileler genellikle çok çocuklu oldukları için ilçe nüfusunun büyük bir kısmı genç nesilden oluşmaktadır. Bağlar ilçesinde gezilebilecek doğal güzellikler arasında Göletli Park ve Koşuyolu Parkı gibi seçenekler yer alırken, Ninova, N City ve Mega Center gibi turistik güzergahlara da ev sahipliği yapmaktadır. Kayapınar, Sur ve Çınar ilçeleri ile komşudur.
Şehrin en eski yerleşim yerlerinden birisidir. İlçedeki ilk yerleşim Antik Çağ’a kadar uzanmaktadır. İlçe sınırları içerisinde yer alan 7000 yıllık harabeler ve kalıntılar dikkat çekmektedir. Kocaköy ilçesi 264 kilometrekare yüzölçümüne ve 960 metre rakıma sahiptir. Sur, Hazro, Hani ve Lice ilçeleri ile komşudur.
Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde yoğun olarak Ermenilerin yaşadığı bir bölge olan Çüngüş, günümüzde de Ermenilerin izlerini taşımaktadır. İlçe, 489 kilometrekare yüzölçümüne ve 1049 metre rakıma sahiptir. Çermik ilçesi ile komşudur. İlçede dağ ve doğa yürüyüşü için elverişli alanlar bulunmaktadır. Aynı zamanda Fırat Nehri, ilçe sınırlarından geçmektedir ve kano aktivitelerine ev sahipliği yapmaktadır.
