Çınar ilçesi günümüzde Diyarbakır-Mardin yolu üzerinde, Diyarbakır’a 20 km mesafededir. 23 Haziran1937 tarihli Resmî Gazetede yayınlanan3223 sayılı Kanunla merkezi “ Melkiş ” olmak üzere Çınar ilçesi kurulmuştur. Sonradan ilçe merkezi bugünkü yerine, Eski Akpınar (Hanakpınar) köyüne taşınmıştır.
İlçe merkezi olan Akpınar köyü, Tarihî Mardin-Diyarbekir Kervan Yolu üzerinde bulunan bir köydür. Diyarbakır’dan, Mardin’e gidişteki ilk konaklama yeridir. Eskiden bu yol üzerinde yalnızca bir pınar bulunmaktaydı. Pınarın yanına sonradan bir han yapılmıştır. Han ve pınardan dolayı köy, Hanakpınar olarak anılmıştır. Osmanlıdan önceki dönemde bir köy konumunda olan bugünkü Çınar ilçesi Osmanlı Döneminde de köy konumunu korumuştur. Köy konumu, ilçedeki imar faaliyetlerini de etkilemiştir. İlçede günümüze ulaşan en kadim kültür varlığı Çem-i Reş Kaya yerleşimidir.
İlk yapımı Paleolotik Döneme dayanan bu kaya yerleşiminin daha sonraki dönemde de kullanıldığı anlaşılmaktadır. Çem-i Reş Kaya Yerleşimi’nden sonra yöredeki en eski kültür varlıkları Roma ve Bizans dönemine ait eserlerdir. Zerzevan Kalesi, Filizören köyü Kaya Mezarları ve sarnıçları Roma ve Bizans dönemine ait dikkat çekici eserlerdir. İlçe, 1515 tarihinde Osmanlı egemenliğine girmiştir.
Osmanlı döneminde bölgede başlayan Kürt medrese geleneği günümüzde Çınar ilçesine bağlı olan Aktepe ve Altınakar köylerin de de devam ettirilmiştir. Bu köylerde medrese geleneğinin başlamasıyla beraber imar faaliyetleri de hız kazanmıştır. Günümüze ulaşan Aktepe ve Altınakar köylerindeki, medrese, kasır ve camiler bu dönemde inşa edilen eserlerdir. Bu medreselerde yetişen alimler için ölümlerinden sonra ayrıca türbeler de inşa edilmiştir.
Bu türbelerin bir kısmı çeşitli onarımlarla günümüze ulaşmıştır. Mevcut medreselerde yetişen talebeler Cumhuriyet Döneminde de bu geleneği devam ettirmeye çalışmışlardır. Meydan (Şorşup) köyünde mevcut olan Şeyh Ahmet Camii ve Türbesi bunun en güzel örneğidir. Bu çalışma kapsamında Çınar ilçe sınırları içerisinde tarafımızdan tespit edilen ve daha önce tespiti yapılan tüm kültür varlıkları incelenmiştir.
Görmeniz Gereken Yerler
